Τώρα τελευταία μένω ξύπνια μέχρι αργά και διαβάζω ξανά λογοτεχνικά βιβλία που διάβαζα ως παιδί.Αυτό που διάβασα χθες λέγεται 'Μου μαθαίνετε να χαμογελάω, σας παρακαλώ?'. Με είχε τρομοκρατήσει όταν ήμουν μικρή, ότι τάχα μου είναι τόσο εύκολο να αποδιοργανωθείς και να πατώσεις στις πανελλήνιες.
Αυτό, δεν είναι αλήθεια, όχι όταν έχεις διαβάσει - να μην τα πας καλά σε κάποιο μάθημα, οκέη, σύμφωνοι, αλλά όχι και να πατώσεις. Εστίασα λοιπόν σε αυτή την σχετικά μη ρεαλιστική εξέλιξη της πλοκής - και, τελικά, είναι κρίμα, γιατί το βιβλίο έχει άλλο νόημα. Λέει τα ίδια ακριβώς πράγματα που μου είπε αργότερα ένας κύριος με μουσάκι πολύ προφέσιοναλ σε ένα γραφείο, για οικογενειακούς γράφους απελπιστικά συνεκτικούς και αίσθημα υποχρέωσης προς τους άλλους και αναβολή της περιπέτειας.
Το βιβλίο επίσης μ'έβαλε να σκέφτομαι πάλι το σχολείο, την 'στείρα αποστήθιση'. Όλοι ξέραμε να το γράφουμε στην έκθεση όταν το θέμα ήταν 'Πώς η παιδεία μπορεί να ... ' αλλά δεν νομίζω ότι ξέραμε γιατί είναι στείρα η αποστήθιση. Βαρετή σίγουρα, αλλά όχι και τόσο στείρα άμα παίρνεις εικοσάρια μαθαίνοντας δυο - τρεις παπαριές με σύστημα. Το να σου κάνουν πατ-πατ στο σβέρκο που αποστήθισες μια ωραία φράση, η οποία παρεπιπτόντως μιλάει για τη στείρα αποστήθιση, είναι ο ορισμός του οξύμωρου. Θα έλεγα 'αθάνατο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα', αλλά όταν ήμουν μέρος του δεν έκανα τίποτα, και τώρα που δεν είμαι, δεν με νοιάζει.
Και, ας χτυπιέται κάτω η συγγραφέας, ούτε το ότι δεν πήγα πενταήμερη μου στοίχισε, ούτε τελικά συνέβη τίποτα που με έλεγαν φυτό και άργησα λίγο να πιω την πρώτη μου μπύρα. Αυτό που μου στοίχισε, είναι το ότι μάθαινα τόσα χρόνια πράγματα ανούσια και το ήξερα, απλά θεωρούσα ότι 'πρέπει'. Τον χρόνο που πετάχτηκε στην ανάλυση κειμένων που ελάχιστα μου προσέφεραν σε αυτή την ηλικία, δεν θα τον χρησιμοποιούσα σε εξόδους ή μακιγιάζ (αν και δεν υπάρχει τίποτε μεμπτό στο μακιγιάζ και τα φτιαγμένα μαλλιά και όλα αυτά, όταν το βλέπεις σαν κάτι δημιουργικό και όχι σαν κάτι απαραίτητο για μια αποδεκτή εμφάνιση). Θα τον χρησιμοποιούσα να δω πως δουλεύει ο κόσμος, να βρω τις κλίσεις μου. Γνώρισα μια Ιταλίδα που μου είπε ότι βαριόταν να ξυπνάει να πηγαίνει σχολείο και γι'αυτό καθόταν συχνά σπίτι και προγραμμάτιζε παιχνιδάκια, και έτριβε τις ασυνήθιστες -ίσως και όχι- προτιμήσεις της για αγόρια που μοιάζουν λίγο με κορίτσια σε ολονών τη μούρη. Και τι έπαθε? Ξέρει τι θέλει στη ζωή της, να τι έπαθε. Να το ξέρεις Βαλεντίνα ότι όταν μου τα είπες αυτά δαγκώθηκα αλλά, εν τέλει, you are an inspiration to us all.
Τι ήξερα όταν ήμουν 17 για την 'αποξένωση των μεγαλουπόλεων' και τον 'άκρατο καταναλωτισμό' και την 'κριτική σκέψη'. Αυτά ήταν 'κάτι που παθαίνουν οι μεγάλοι άμα τα θαλασσώσουν και που δεν πρόκειται να συμβεί σ'εμένα', 'το να είσαι ξιπασμένη και να θες να αγοράζεις ρούχα και παπούτσια συνεχώς' και 'το να μπορεί κανείς να μαντέψει τι θέλει να ακούσει ο δάσκαλος σαν ερμηνεία κάποιου κειμένου και συνήθως τείνει προς το δραματικό και το πολύ συναισθηματικό', αντίστοιχα. Και αν ήταν όλα τόσο λάθος, γιατί τότε γαμώτο έπαιρνα άριστα? Το κορόιδευσα το σύστημα ίσως, και νομίζω έτσι κάνουν οι περισσότεροι, αλλά τελικά το σύστημα κορόιδεψε κι εμάς, κλέβοντας μας χρόνο. Να γιατί δεν μας ρώτησαν ποτέ 'Πώς μπορεί το σχολείο να παρεμποδίσει την παιδεία'[1], γιατί τότε μπορεί να σκεφτόμασταν κριτικά στ'αλήθεια και να ξυπνάγαμε μια ώρα αρχύτερα.
[1] Παράφραση απο Mark Twain, αν και δεν γνωρίζω το πλαίσιο στο οποίο το είπε
Αυτό, δεν είναι αλήθεια, όχι όταν έχεις διαβάσει - να μην τα πας καλά σε κάποιο μάθημα, οκέη, σύμφωνοι, αλλά όχι και να πατώσεις. Εστίασα λοιπόν σε αυτή την σχετικά μη ρεαλιστική εξέλιξη της πλοκής - και, τελικά, είναι κρίμα, γιατί το βιβλίο έχει άλλο νόημα. Λέει τα ίδια ακριβώς πράγματα που μου είπε αργότερα ένας κύριος με μουσάκι πολύ προφέσιοναλ σε ένα γραφείο, για οικογενειακούς γράφους απελπιστικά συνεκτικούς και αίσθημα υποχρέωσης προς τους άλλους και αναβολή της περιπέτειας.
Το βιβλίο επίσης μ'έβαλε να σκέφτομαι πάλι το σχολείο, την 'στείρα αποστήθιση'. Όλοι ξέραμε να το γράφουμε στην έκθεση όταν το θέμα ήταν 'Πώς η παιδεία μπορεί να ... ' αλλά δεν νομίζω ότι ξέραμε γιατί είναι στείρα η αποστήθιση. Βαρετή σίγουρα, αλλά όχι και τόσο στείρα άμα παίρνεις εικοσάρια μαθαίνοντας δυο - τρεις παπαριές με σύστημα. Το να σου κάνουν πατ-πατ στο σβέρκο που αποστήθισες μια ωραία φράση, η οποία παρεπιπτόντως μιλάει για τη στείρα αποστήθιση, είναι ο ορισμός του οξύμωρου. Θα έλεγα 'αθάνατο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα', αλλά όταν ήμουν μέρος του δεν έκανα τίποτα, και τώρα που δεν είμαι, δεν με νοιάζει.
Και, ας χτυπιέται κάτω η συγγραφέας, ούτε το ότι δεν πήγα πενταήμερη μου στοίχισε, ούτε τελικά συνέβη τίποτα που με έλεγαν φυτό και άργησα λίγο να πιω την πρώτη μου μπύρα. Αυτό που μου στοίχισε, είναι το ότι μάθαινα τόσα χρόνια πράγματα ανούσια και το ήξερα, απλά θεωρούσα ότι 'πρέπει'. Τον χρόνο που πετάχτηκε στην ανάλυση κειμένων που ελάχιστα μου προσέφεραν σε αυτή την ηλικία, δεν θα τον χρησιμοποιούσα σε εξόδους ή μακιγιάζ (αν και δεν υπάρχει τίποτε μεμπτό στο μακιγιάζ και τα φτιαγμένα μαλλιά και όλα αυτά, όταν το βλέπεις σαν κάτι δημιουργικό και όχι σαν κάτι απαραίτητο για μια αποδεκτή εμφάνιση). Θα τον χρησιμοποιούσα να δω πως δουλεύει ο κόσμος, να βρω τις κλίσεις μου. Γνώρισα μια Ιταλίδα που μου είπε ότι βαριόταν να ξυπνάει να πηγαίνει σχολείο και γι'αυτό καθόταν συχνά σπίτι και προγραμμάτιζε παιχνιδάκια, και έτριβε τις ασυνήθιστες -ίσως και όχι- προτιμήσεις της για αγόρια που μοιάζουν λίγο με κορίτσια σε ολονών τη μούρη. Και τι έπαθε? Ξέρει τι θέλει στη ζωή της, να τι έπαθε. Να το ξέρεις Βαλεντίνα ότι όταν μου τα είπες αυτά δαγκώθηκα αλλά, εν τέλει, you are an inspiration to us all.
Τι ήξερα όταν ήμουν 17 για την 'αποξένωση των μεγαλουπόλεων' και τον 'άκρατο καταναλωτισμό' και την 'κριτική σκέψη'. Αυτά ήταν 'κάτι που παθαίνουν οι μεγάλοι άμα τα θαλασσώσουν και που δεν πρόκειται να συμβεί σ'εμένα', 'το να είσαι ξιπασμένη και να θες να αγοράζεις ρούχα και παπούτσια συνεχώς' και 'το να μπορεί κανείς να μαντέψει τι θέλει να ακούσει ο δάσκαλος σαν ερμηνεία κάποιου κειμένου και συνήθως τείνει προς το δραματικό και το πολύ συναισθηματικό', αντίστοιχα. Και αν ήταν όλα τόσο λάθος, γιατί τότε γαμώτο έπαιρνα άριστα? Το κορόιδευσα το σύστημα ίσως, και νομίζω έτσι κάνουν οι περισσότεροι, αλλά τελικά το σύστημα κορόιδεψε κι εμάς, κλέβοντας μας χρόνο. Να γιατί δεν μας ρώτησαν ποτέ 'Πώς μπορεί το σχολείο να παρεμποδίσει την παιδεία'[1], γιατί τότε μπορεί να σκεφτόμασταν κριτικά στ'αλήθεια και να ξυπνάγαμε μια ώρα αρχύτερα.
[1] Παράφραση απο Mark Twain, αν και δεν γνωρίζω το πλαίσιο στο οποίο το είπε
Το πρόβλημα που διαπιστώνεις σχετικά με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση νομίζω πως είναι γνωστό σε αυτούς που καταρτίζουν το πρόγραμμα διδασκαλίας στα σχολεία. Μάλιστα, νομίζω πως αποτελεί και έναν από τους λόγους στη δημιουργία του οξύμωρου φαινομένου που παρατηρείς, την άκριτη επανάληψη προϋπάρχουσων ιδεών για θέματα περί κριτικής σκέψης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΩς προς το περιεχόμενο του τι διδασκόμαστε, πιστεύω πως θα μπορούσε να αιτιολογηθεί αρκετά καλά η επιλογή του. Το πρόβλημα όμως δημιουργείται όταν η διαδικασία εκπαίδευσης, είτε από τη μεριά του διδάσκοντα είτε από τη μεριά του μαθητή, εκπίπτει σε εργασία που έχει σκοπό την όσο πιο σύντομη αυτοπεράτωση της με στόχο τα οφέλη που επέρχονται μετά το πέρας της (απολυτήριο, μισθός κτλ).
Σε αυτή την περίπτωση, ο τεμπέλικος εαυτός μας βρίσκει τρόπους να παραμείνει τεμπέλικος και εφόσον δεν υπάρχει συνειδησιολογικός έλεγχος ώστε να αποτρέψει αυτή την κατάσταση, αυτή επιμένει.
Νομίζω πως είναι στο χέρι μας να καλλιεργήσουμε σε μεγαλύτερο βαθμό το ότι σχολείο δε πας για να μάθεις 1 + 1 = 2, αλλά πας για να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Αν γίνεις καλύτερος άνθρωπος, θα θες να βοηθήσεις όσο περισσότερο μπορείς. Για να βοηθήσεις όσο περισσότερο μπορείς (είτε τον εαυτό σου, είτε τους άλλους), θα χρειαστείς κάποια πράγματα (όπως ο αγρότης μπορεί να σκάψει είτε με τα χέρια, είτε με αξίνα, είτε με τρακτερ). Κάποια από τα πράγματα μπορείς να τα μάθεις τώρα και να είσαι έτοιμος. Δυστυχώς δε μπορείς να τα μάθεις όλα όμως, γιατί όταν ξεκινάς για ένα ταξίδι ποτέ δε ξέρεις τι ακριβώς θα συναντήσεις (αλλιώς δε θα είχε και νόημα το ταξίδι). Επομένως, μάθε ότι μπορείς, αλλά πιο σημαντικό, κράτα συνειδητά μια αναμμένη φλόγα μάθησης μέσα σου, όποια χρώμα και αν παίρνει η φωτιά (καλλιτεχνική, επιστημονική, ανθρωποκεντρική κτλ κτλ).
Φυσικά, όλο το παραπάνω μπορείς να το δεις σαν μια ακόμα έκθεση ενός παιδιού που βρήκε από το σύστημα που περιγράφεις. Μπορεί και εν μέρει να είναι έτσι. Από την άλλη, είναι στο χέρι μας να βγάζουμε το καλύτερο από αυτό που μας παρουσιάζεται.
Δημήτρη, δε νομίζω ότι ακούγεσαι σαν παιδί λυκείου που προσπαθεί να πάρει μόρια στην έκθεση, ακριβώς επειδή, τα πράγματα για τα οποία μιλάς τα έχεις βιώσει. Τα βλέπεις μεν από την προσωπική σου οπτική, αλλά αυτή η οπτική έχει διαμορφωθεί από εμπειρίες. Το ίδιο όμως ισχύει και για τον καθένα μας. Εγώ έχω την άποψη ότι, όντας 17 χρονών δεν έχει κανείς την δυνατότητα να διαπραγματευτεί τέτοια βαρύγδουπα θέματα όπως κριτική σκέψη, καταναλωτισμός, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος κλπ σε τέτοιο μεταεπίπεδο όπως είθισται να ζητήται. Αν το προσπαθήσει, ή θα αποτύχει (κακοί βαθμοί) ή θα αναπτύξει σκεπτομορφές που θα τον πάνε πίσω προκειμένου να προσομοιώσει ένα βιωμένο κείμενο. Ίσως βέβαια και αυτές οι σκεπτομορφές να έπρεπε να γεννηθούν για να πεθάνουν αργότερα, για να αναδυθεί επιτέλους αυτή η κριτική σκέψη ™.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕν τέλει, πιστεύω ότι το περιεχόμενο της διδασκαλίας δεν είναι σχεδιασμένο ρεαλιστικά, ας σκεφτούμε πρώτα κριτικά και ας αφήσουμε τα συμπεράσματα και τις διατριβές περι κριτικής σκέψης για αργότερα. Το δεύτερο είναι πιο δύσκολο από το πρώτο, αλλα δυστυχώς προσομοιώνεται ευκολότερα.